सङ्कट:-
“जा,खेल्न- मलाई दिक्क नपार” – उसले छोरालाई भनी।
“नाइँ-दान्न-तपेंसं खेल्थु” – तोतेबोलीमा फुच्चेले भन्यो।
“मलाई कति रुवाउँछस्?पकाउन बितिसक्यो,पण्डित आइपुग्ने बेला भो” छातिमा बेरेकी एकसरो फरियालाई माथितिर तान्दै ऊ घरभित्र छिरी।
फुच्चे आँगनमा ईटा घिसारेर ओठ थर्थराउँदै धुर्धुर-धुर-धुर-धुर गर्दैछ।उसको मोटर गाडी।उसलाई जोसँग खेल्न जा भनेर आमाचाहिँले अह्राएकी छ,उनिहरुसँग असली मोटरगाडी छन्।प्लास्टिकका।पाङ्ग्रा समेत भएका।
खेल्न दिदैनन् भनेर फुच्चेले तारन्तार आमासँग गुनासो गरेतापनि उसको हातमा पर्न सकेन प्लास्टिकका असली मोटरगाडी।
टुप्लुक्क पण्डित मिल्किएपछी उसले पिढीमा गुन्द्री बिछ्याईदिई।माथिबाट एउटा पातलो चकटीपनि।
एक गीलास गाईको तातो दुध टक्राएपछी मान-मनितो पुग्यो।
श्राद्ध आज।उसको लोग्नेको।भयो दुईवर्ष परमधाम पुगेको।त्यतीबेला छोरो सत्ताई महिनाको थियो।बा भनेका कस्ता हुन्छन्?उसको छोरालाई थाहा छैन।थाहा होस् कसरी?मेरो बा खै भनेर,उसको छोराले आजसम्म नसोधेरै अलिक सजिलो भएको छ उसलाई।सोधेको बखत के भन्ली?ओछ्यानमै बित्यो।सुतेको सुतेई भयो।बिहान खुलेनन् उसका आँखा।किन खुलेनन्?के भयो आखिर त्यस्तो,जसका कारण उसको प्राण गयो?श्राद्ध गरेर ऊ आफ्नो दिवङ्गत लोग्नेको आत्मा-शान्तिको कामना गर्दै छे वा आफ्नो?
समाज:-
-माईतितिरको भाई पर्ने हो अरे।आफ्नो माईतिको कुकुर त प्यारो,मान्छे कसरी नहोस्?
-हैन है हैन,भाई नै भएपनी यत्रो आवत-जावत नहुनुपर्ने।भाई त हाम्रापनि छन्,खै त यता पाईलो टेक्दैनन्।
-यो कतै सल्केकी त छैन?कस्तो सरम नहुँदो हो?
-हुँदो-नहुँदो त नबोल्नु हौ।त्यसरी सल्किनी-मिल्किनी त लाग्दैन मलाई।
-त्यही प्युसो छ एउटा,पाल्ला।उसैले थाहा गर्ला को के हो भनेर।
धारा-पँधेरो र मेला-पातमा चल्छन् यस्ता कचहरी।ऊ सुनेको नसुनेझैँ गर्छे।उसका सामुन्ने को बोल्छ?आफ्ना पछाडी के चल्दै छ,त्यसको धेरथोर जानकारी भएतापनि ऊ मौन रहन ज्यादा ठिक ठान्दि हो।त्यसोत,समाजले उसलाई औँलो ठड्याउँदा सफाईमा के जवाफ दिन्छे?के अब यही समाजमा रहनुको औचित्य छ?अनि समाज नभएको ‘समाज’ कहाँ छ?
शहर:-
शहर समाज हो कि हैन?समाज कसरी बन्छ?संवेदनाले,सहचार्यले,सहयोगले,साथले,अथवा सम्पतीले?उसलाई शहर जताबाट हेर्दापनि समाज लागेन।एउटा साँघुरो कोठालाई उसले घर बनाउन पर्नेभयो,जसलाई अँध्यारोले दिनमैपनि निल्न खोज्दै थियो।भारी बिसाई उसले।भारी बालख छोराको। र केही गुन्टाको, जसमा के थिए?शुन्य।रिक्तताले भरिएको गुन्टालाई सम्हाल्नुको कारण के थियो?अथवा के हुनेछ त्यसको सम्भावित सुअर्थ?
*********
‘तपाइँ त कती राम्री हौ?’जहाँ काम गर्न जान्छे ऊ,त्यो घरकी छोरी चाहिँले भनी।
‘के राम्री हुनु?जिन्दगी खुइलिएर बेरङ्गको भएपछी के राम्रो,के नराम्रो।अन्य रङ्गको उपस्थितिले मात्रै हो कालो रङ्गको शोभा बढाउने।नभए त कालो आखिर कालो नै हो।’उसले कुकर बेस्सरी घोट्दै भनी र मन्द मुस्कुराई।ऊ तत्काल हलुङ्गि भएकी हुँदी हो।यत्तिपनि कसलाई सुनाउनु थियो र उसले?
केटीले वाल्ल पर्दै ‘कहाँ बस्नुहुन्छ नी?’ सोधी।
गौशालामा कोठा छ।
‘ए! कतिभयो तपाइँ यहाँ आउनु भएको?’
‘यस्तै चार महिना त भयो।’
उसले भाँडा पखालेर सकी। घामकोपारमा सुकाई र त्यहाँबाट निस्कीई।अर्को घरमा सुके होलान जुठा भाँडा।
‘आउन त आएछौ,हिक्मतले मत्त्तै यो शहरले के पाल्ला?’वृद्धाले हातको लौरो खेलाउँदै थोतेबोलीमा बोलिन्।
‘जानु कहाँ छ मेरो?को छ मलाई पर्खिने?जतापनि ढोका बन्द भएपछी उभिएको थलो सर्वस्व हुने रहेछ आमा’। उसले निधारको पसिना नाडीले पुछी।
‘छोराले गर्ला।पडाउनु तो जैरेलाई।पडो भने गर्च’ भन्दै वृद्धा घुँडामा हात राखेर मुस्किलले उठिन् ।ऊ चुपै बसी।के बोलोस्?पढाउनु भन्नु के सजिलो छ शहरमा?कहाँबाट आउँछ मनलाग्दी शुल्क तिरेर पढाउने धन?ऊ यस्तै केही सोच्दी हो।
संकल्प:-
“मलाई साईकल चाईयो भनेसी चाईयो।ऐले-चाईयो – ऐले-चाईयो।” एकरात ऊ भात पस्किँदै थिई छोरो चाहिँले बेपत्तै गर्यो।
“कहाँ छ साइकल किन्ने पैसा?छ तँसँग?छ भने मलाई दिईराख।भोलि ल्याईदिन्छु।”उसले छोरालाई भनी।
“तपेंसं छ पैसा।ल्याइदिनु-ल्याइदिनु।”फुच्चे भुइँमा पसारिएर कुर्कुच्चा रगड्दै चिच्याउन थाल्यो।
“मेरो छोरो कती ज्ञानी छ।आऊ पहिले माम खाने अनि कुरा गर्ने,आउ-आउ-आउ।सेलाई सक्यो है।मम्मीलाई धेरै गाह्रो भा’को छ मेरो राजाले बुझ्छ नि है?ल छिटो आउ ल।” बढो प्रेमले उसले छोरालाई फकाउन खोजि।मनाउन खोजि।छोरोचाहिँ अटेरी भएर उसको कुरालाई टेढपुछार लगाएन।
ऊ जुरुक्क उठी र गालामा दुई झापड लगाईदिई।फुच्चे अत्तालिएर रुन थाल्यो।रोएरै घर जुरुक्कै बोक्लाझैँ गर्यो।
अरु दुई झाप्पु फेरि थपी र आफैँ बलिन्द्र रुँदै भनी- “दश ठाउँका जुठाभाँडा मस्काएपछी तेरो मुखाँ जुठो लाग्छ।यो दुख कसकालागि गर्दैछु म?तेरो मनलाग्दीले कसरी टिकिएला यो राक्षस बस्ने कुठाउँमा।खुरुक्क भात घिच्।”
फुच्चे तत्काल भातका सीता निल्नथाल्यो।साथमा आँसुका ढिक्का र पातलो सिंगानपनि।
के यो रिस नै थियो?अथवा मनको भारी?मनको भारी त उसले रातदिन आँसुसँगै बगाएकिनै छ।के तुश बाँकी छ त्यो मनमा, जसले आफ्नै मुटुलाई निर्मम कुटेर रुवायो?उमेरको माग न थियो,यति आक्रमक हुनुपर्ने कारण सम्भवत: छोराको माया,स्नेह र कर्तव्यबोध नभए अरु के हुन सक्थ्यो र।सन्तानप्रति आमाहरु कठोर कुन दशाले घेरिएपछी हुन्छन्?अथवा कुनैपनि कथित् दिन-दशाले आमाको मन कम्तिमा सन्तानप्रति क्रोधी हुनसक्ला?
बरा! डरले थुरथुर हुँदै आवाज समेत ननिकाली ठुला- ठुला आँसुका ढिक्का बगाई रहेको छोरालाई हेरेर ऊ कसरी चुपलाग्न सक्दि हो?कठै!बगाई आद्र छोरालाई गम्लङ्ग अँगालेर।डराएको छोरो लुपुक्कै टाँसियो आमाका छातिमा।आखिर आमासँग के को डर?आफ्नी आमासँग डराउनु पर्दाको भयावहता अरु केसँग तुलना गर्न सकिँदो होला र।त्यसैले त फुच्चे सुरक्षित रह्यो उही काखमा हिक्क-हिक्क र घुँक्क-घुँक्कका दारुण ध्वनिसँगै।
रातभर निन्द्रामा समेत फुच्चेले हिक्क गर्न छाडेन।हरेशिव !छोराको यो स्थिति देखेर उसको मन बाउँडिन सम्म बाउँडियो।सकेको कसेर छोरालाई अँगाली र बिना आवाज बगाईरही पश्चातापका नदीहरु।त्यो रातले उसँग वाचा बोकेर गयो।उपरान्त ऊ छोरालाई कुनैपनि शर्तमा हात उठाउने छैन।
सत्य:-
“म भन्दिन तपाइँकै कारण मैले गाउँ छोड्नुपर्यो।त्यती निर्मम आरोप म किन लगाउनु?तर सत्य के चाहिँ हो भने तपाइँ नितान्त स्वार्थी र ढोँगी व्यक्ति हो।यसको प्रमाण तपाइँले खुद मलाई दिएर बस्नु भयो यत्तिका समय।” ऊ भन्दै छे।
“मैले तपाइँबाट कहिल्यैपनि कुनैपनि समयमा केहीपनि अपेक्षा राखिन किनकी म सक्षम थिएँ,जती म हुन जरुरी थियो।आफ्ना लागि र मेरो बालख छोराका लागि।म जरुर थिएँ।तर मेरो गाउँको सक्षमता शहरले खास पहिल्याउन सकेन वा भनौँ शहरका लागि म भिन्न रुपले सक्षम हुनुपर्दथ्यो।हो,त्यसघडीमा मलाई तपाइँको जरुरत थियो।कहाँ हुनुहुन्थ्यो?र आज किन आईपुग्नु भयो?” उसको भरिएको गह टिलपिल नै थियो,छ्याप्पै पोखियो।कती पातलो त्यो आँसु।कती चुलिएको त्यो पीडा, कठै।
“दु:ख दिने मनसाय न हिजो थियो न आज छ।म बुझ्न सक्छु तिम्रो मनको हालत।”सँगै छेउमा बसेको पुरुषले भन्यो।
“कसरी बुझ्न सक्नुहुन्छ मेरो मनको हालत?हैन,भन्नुस न कसरी सक्नुहुन्छ?भोग्नु भएको छ मेरो जिन्दगी?मेरा पैतालाले हिड्नु भएको छ एक पाईला?कि मस्काउनु भएको छ जुठा भाँडा-वर्तन?जो मेरो भोजन-भुटनको एकमात्र विकल्प हो।कि एउटा बालख छोराको बालसुलभ ईछ्या-आकाङ्छ्या पुरा गर्न नसकेर सिरानीले मुख छोपेर चिच्याउनु भएको छ?भन्नुस् न कसरी बुझ्न सक्नुहुन्छ मेरो मनको चोट?के यो मेरो प्राण जतिकै प्यारो छोराको सम्भावित भविष्य यी आँखामा झलझल्ती देखापर्दा जसरी चिरिन्छ मेरो छाति र डगमगाउँछ मेरो मातृत्व,त्यस्तो विस्मातले बेरिनुभएको छ?यदी छैन भने कसरी सक्नुहुन्छ मेरो मनको हालत बुझ्न?मलाई आदर्श नसिकाउनुस र केही शब्दका साहारामा सस्तो सम्वेदना प्रकट नगर्नुस।” कठोर बोलीमा उसले यत्ति भनि।
“म कुनै काम बुझ्नेछु।मिल्ना साथ् खबर गर्नेछु।त्यतिन्जेल धैर्यता राख।र मलाई थोरै क्षमाको स्थान देऊ।एकदिन सबै ठिक हुनेछ।हामी ठिक गर्ने छौँ।”उभिएर उक्त पुरुषले भन्यो।गयो।
सत्मार्ग:-
“दुख कसले नगर्ला?दुखै नदेखे सुखको उपस्थिति कसरी पहिचान गर्न सकिएला?हामी यही सत्यसँग अमुर्त जोडिएका छौँ।यही हो जन्मको सार भन्नु।सुख र दुख भन्नु अनुभुति भन्दा बाहेक केहीपनि हैन।” श्री स्वस्वायन्त महाराज भन्दै गए।
“यहाँ उपस्थित यो जत्था सुखको खोजीमा जरुर आएको हो,तथापी यो सुखको भण्डार कहाँ हो?यो त यहाँहरुको मनको अनुभूति न हो।मान्यता न हो।विस्वास हो।आस्था हो।के मन्दिर जाने सबैले सुख माग्छन्?त्यो जरुरी छैन।
फगत टहल्न निस्किएकाहरु अनायासै मन्दिर पुग्ने कति होलान्?परम सुख त्यही हो जहाँ आफु हुनुको आत्मबोधले आफुलाई जित्छ।बस्,यो मान्न नसकेर हो सुखको सुवास लिन नसकिएको।आफैँसँग आजै अहिल्यै प्रण गर्नुस कि,म जत्तिको सुखले जिउने सजिव अर्को छैन।हो,तत्क्षण आत्मबोध हुनेछ आफ्नो जन्मको रहस्य र सहर्ष त्याग्न सकिने छ यो शरीर।मृत्यु त आफ्नो समयमा आई नै हाल्नेछ।आउने नै छ र हामीलाई लिएरै जाने छ भने,त्यो सत्यसँग के गुनासो?के विस्मात? जय आत्मा।जय परमात्मा।”
महाराज बोल्दा बोल्दै रोकिएपछी सबै उठे।एउटा अनुशासित प्रणाममा झुकेर जत्था बाटो लाग्यो।उसका पाईला चलमलाएनन्।ऊ अवाक् दृष्टिले महाराजसामु उभिएकी छ।झलमल्ल दियोझैँ धपक्क बलेको रुपमा किञ्चित आस्चर्य भावका रेसा दौडाउँदै महाराजले उसलाई पुकार्यो।
“हे पवित्र आत्मा, केले खाँदैछ भित्र?भन,खुलस्त।”
“मलाई पश्चाताप गर्नु छ भगवान।मलाई क्षमा माग्ने शक्ति दिनुस्।”ऊ थचक्क बसेर बिलौना गर्नथाली। ‘म पापिनी हुँ’।
“पाप र धर्मको रेखा कहाँ कोरिएको छ?कहाँ छ त्यसको सीमाना?यो तत्वबोध नगरी आफुलाई त्यो भँगालोमा नधकेल।अन्जान र अचेतन अवस्थामा कुनै घटना घटेको छ भने त्यसको पश्चातापको सघनता नै क्षमा हो।
आफ्ना अर्धज्ञात-अज्ञात,अवचेत-अचेत र पूर्वाग्रहविहिनताको अवस्थामा घटित कुनैपनि घटना र क्षतिको भेद यदी अन्त:करणमा स्निग्ध छ भने उक्त अवस्थामा आफुलाई क्षमा गर्नसक्ने आफुभन्दा बाहेक दोस्रो कहिल्यै,कतै हुदैन।आफूप्रतिको ईमान्दारितामा दाग यदी छैन भने हे पवित्र आत्मा तिमीले आफुलाई क्षमा गरिसकेकी छौ।’ महाराज मुस्कुराउँदै बोले।
उनले अझै थपे ‘पश्चातापको जलन नै क्षमाको बाटो हो,गन्तव्य हो।यो संसारमा क्षमा गर्नसक्ने त्यो शक्ति,त्यो विशालता र त्यो सीमाना सीर्फ आफुमा निहित छ।बाहिर खोज्नुको कुनै तात्विक तुक छैन। जाऊ आफ्ना दैनिकीमा भिज्ने कोसिस गर।’
श्री स्वस्वायन्त महाराजका वाणीले उसलाई आफ्ना अतित,अपराध,असामाजिक भएर बिताउन परेका कयौँ वर्ष एकमुस्ट फिर्ता पाएझैँ ताजगी अनुभव भयो।ऊ आफ्ना कुनै जटिल समयका जटिल निर्णय जो आफूद्वारा निर्देशित थियो त्यस्ता थुप्रै निर्णय प्रति पुनरावलोकन गर्न चाहन्थी।र एक हिसाबले उसले गरी पनि।ऊ बादल भएर हिड्न थालेकी छ।उसमा नौलो तागत भरिएको छ।दिनभरी घामले मुर्झाएको बिरुवाले साँझमा पानी भेटेपछि तनक्क तन्किएझैँ ऊ स्फूर्ति देखाउँदै छे।
एक जुग बितेपछि उसलाई आफ्नो जीवनजगतको वस्तुबोध भएको छ।उसलाई जन्मसँग कहिलै गुनासो भएन।आफ्नो जन्मलाई लिएर प्रश्न नगर्ने मनुष्यलाई मृत्युप्रति औँला उठाउने हक कहाँ छ?यसो गर्छ नै किन यो मनुष्य?यस्ता अनेक धारणा,विचार,वैचारिक बहस,आस्था र धेरथोर सामुहिक प्रतिवद्धतामा आफुलाई छोडेकी उसले अबपनि आम जीवन र संघर्षको चिन्ता चासो लिन नछोडे कहिले छोड्ने?
सारांश/उपसंहार:-
छोरी,श्रीमती,बुहारी,आमा र कलंकिनीको उपमा बहन गर्दै सम्भवत: सम्पूर्ण संज्ञामा उत्कृष्ट क्षमता प्रदर्शन र उचित परिचय बनाए पश्चात ऊ विस्तारै वृद्धाको कोटिमा उक्लिदै छे।उसका सुख दुख,गुनासा,संघर्ष,चाहना,सपना,सामना,जस्ता भावना,उत्तेजना र जुनुन पनि सेलाएर ऊ सँगै वयोवस्थाको कावा खाँदै छन्।उसले कुनै दोश्रो प्राणीसँग सम्झौता नगरी आफ्नो बालख छोरोलाई वयस्क बनाई।यो उसको धर्म थियो।कर्म थियो।त्यो नगर्नु थियो भने ऊ आमा नबन्दि हो अथवा त्यो हक उसले नपाउँदि हो।यसर्थ यो मामलामा ऊ खरो उत्रिएकी नै हो।
परैबाट कसैले कति कारणले आफ्नो मानोको जिम्मा लिइरहेको छ त्यसको राज खोज्नु असल पुत्रको दायित्व थियो।र त्यो दायित्व निर्वाह गर्नसक्ने भयो त्यो बालख।उसले आफ्नो जवानीका दिनसम्म आफ्नो शरीरमा बगेको रगतको स्रोत किन जान्न चाहेन वा जान्न खोजेन त्यो अलग पक्ष हुनसक्थ्यो उसको व्यक्तित्व विकासको।तर हिम्मत जुटाएर उसले पहिलो पटक आफ्नो पिताको बारेमा प्रश्न राख्न सक्यो आफ्नी आमासँग।
के थियो ऊसँग तयारी अवस्थाको जवाफ?के बताउली आज आफ्नो जवान छोरालाई?दुई दर्जन वर्ष पहिले छाडेर हिडेको माटोमा सत्य लुकेको थियो।देखिएको सत्य यो थियो कि जो उसको पिता भनिएको थियो,जसलाई उसकी आमाको श्रीमान भनिएको थियो,उसलाई के देख्ने मौका पाएको थियो त्यो शिशुले?अथाव भनौँ,सामाजिक संस्कारले बेरेर जो दुई महिला पुरुषलाई,कथित् समाजको रितले गर्लम्म ढाकिदिएको थियो के जरुरि छ, ति दुई सदैव ढाकीईरहे?
उसको कोख सिञ्चित गर्ने के उही व्यक्ति थियो जसलाई हक थियो?के जरुरि छ र त्यस्तै भएको होस्?खै! कहाँ जोडिएको छ कडी,जसले फुकाउन सकोस् र देखाओस् छर्लंग माता-पिता-पुत्रको सुत्रधार।
समाप्ती:-
“कठैबरा! बाउको हात शिरमा नभएको यो टुहुरो खुट्टा बजारेर हिड्न सक्ने भएछ बाबै।धन्य छ भौमान।” चौतारीमा बसेकी हजुरआमा उमेरकी वृद्धा कामेका ओठले बोलिन।ऊ चुपै लाग्यो।उसले बोल्नु पर्ने आवस्यकता देखेन।
“उहिले हिडेकी हो तँलाई च्यापेर तेरी आमा,के जान्नु काँ गै” वृद्धा बोल्दै गईन।”भन्नेले त भने नाठो बोकेर हिडी।म के भनु बा,आफ्नो थाक-थलो चटक्क बिर्सेर हिड्ने मान्छेको के भरोसा।आफ्ना आँखाले नदेखी यसै भो पनि कसोरी भनुँ? हुनलाई मेरी बुहारी नै हो,तँ नाती नै होस्।तेरो बा,ओछ्यानमै मर्यो बाबु।मलाई कालले बिर्सिहाल्यो।जिम्दी छु।उमेरको छोरो लिएर गो पापी कालले।” वृद्धाले भलभली आँसु बगाईन।वर्षौ देखी ति आँखामा भरिएर खस्न नसकेका हुँदा हुन् ति पुत्र वियोगी अश्रुधारा।आज हुनसक्छ बग्ने बाटो पाए र बगिरहे।कठै! त्यो आमाको मन।चाउरीएका गाला भरी सिञ्चित भए बुढ्यौली आँसु। हरे!कसरी छताछुल्ल पोखियो एउटा ममत्व।
हजुरआमाको कुराले उसलाई गहिरो सोचमा लगेर डुबायो।आफैँ बुढी हुँदै गईरहेकी आमाको दुई दशक पुरानो जीन्दगी कतिसम्म कोट्याउनु जायज हुनसक्छ र त्यसको वास्तविक उपलब्धि के निस्किन सक्छ?यो प्रश्नले उसलाई राम्रै बेरेर राख्यो।एउटा शिक्षित,अनुशासित,कर्मशील र भविष्यप्रतिको चेत बोकेको त्यो युवा मनले अन्तत: आफ्नो बा’को तलासलाई हमेसाका लागि छाड्ने निर्णय गरेर फर्कियो।जवाफ नआउने र आएपनि सम्भवत: सत्य जवाफ नपाइने प्रश्न पुन:आमासामु राख्नुको अर्थ के?उसलाई लागेन अब उक्त विषयमा कुनै वाक्य-बहसको आवस्यकता छ।ऊ जसरी बाँच्दै आएको छ सोही जीन्दगी बाँच्दै जाने छ।त्यहाँबाट निस्किएर कुन दिशा तर्फ लाग्यो कुन्नी,ती हजुरआमाले मेसो पाईनन्।
उसकी आमा जो,व्यक्त नभईसकेको कुनै अपराधको विषलाई महाराजका प्रवचनमा घोलेर घरी पिउँदै घरि वमन गर्दै आफुलाई सजाएँ दिईरहेकी छ।आफुले आफ्नो क्रुर आत्मालाई सजाएँ दिन सक्नु,आत्मक्षमाको अर्को रुप हो भनेर मानिदिएकि छ।सक्दिन ऊ शब्दमा बताउन आफ्नो छोराको पिता मरिसकेको छैन।र जो मर्यो ऊ पिता थिएन।कसरी हुनसक्छ यो?कसरी थेग्न सक्ला उसको प्राण-प्यारो छोराले यो बज्रपात?के आज सम्म छोराले यो प्रस्न नगर्नु यो मातृत्वको जित थियो?के त्यो मातृत्व अब कमजोर भएर टुक्रिन लागेको हो?बुझ्न सक्दिन ऊ आफुपनि।
सत्य र झुट कसरी आपसमा जोडिएर बस्न सक्ने रहेछन्।उसको सत्य उसको छोराको लागि झुट हो।त्यो भन्दा ठुलो झुटको आकार सायदै उसको छोराले महसुस गर्नसक्ला।समय यही झुटलाई बोकेर बगिरह्यो।
“हाम्रो जीवनको महाझुट जुनसुकै सत्यको आवरणमा ढाकिएपनि त्यो धुजा धुजामा परिणत हुनेछ।झुट लुक्न सक्थ्यो भने सत्यको अस्तित्व रहने थिएन।” एकदिन श्री स्वस्वायन्त महाराजका यी शब्दले उसलाई वेचैनको शिकार बनायो।ऊ सरासर कुटीबाट निस्किएर घरतर्फ लागि।घरमा छोरो थिएन।थियो त उही पुरुष,जो सर्वदा उसको सेवामा खटियो।दुईका आँखा चार भए।एकसाथ बरर बगे।यतिबेला झुट बगेर गयो सायद।उसले उक्त पुरुषको दुई पाखुरा समातेर उसका आँखामा हेर्दै भनी, अब सत्य स्विकार्नुको विकल्प छैन।जानुस् आफ्नो छोरालाई सम्पूर्ण सत्य बताएर आउनुस्।पुरुष सधैँझैँ शान्त भावले निस्कियो।ऊ थचक्क भुइँमा बसी।खुईय्य एउटा लामो स्वास उही पुरुषको पछि लागेर निस्कियो।
दिन बित्यो,रात बित्यो,अर्को दिन आयो,गयो,हप्ता र महिना हुँदै वर्षौँ बिते।न उक्त पुरुष फर्किएर आयो न उसको छोरो।के यो सत्यको हार थियो?